Kayıp ve Yas
Büyük kayıplardan sonra kişilerde görülen psikolojik tepkilere yas denilmektedir. Kayıp terimi ile anlatılmak istenen yakınların ölümü yanında kişinin bir organını, beslediği hayvanları, malını veya işini kaybetmesi v.b. dir. Yas tepkisi kayba uğramış herkeste görülür, ancak kişiden kişiye değişebileceği gibi kültürler arasında da farklılık gösterir. Sevilen birinin, bir yakının veya malın kaybından sonra ilk tepki şok olma duygusudur. Kişi duygularını yitirmiştir ve şaşkındır. Bazen kaybedilen kişiye karşı duyulan hisler o kadar kuvvetli olabilir ki yas tutan, ölenin sesini duyduğunu veya kendisini gördüğünü söyleyebilir. Bunun normal sayılabilmesi için kişinin bu durumun gerçek olmadığını kabul etmesi gerekir.
Yas sürecindeki kişi neler yaşar;
- Olanlara anlam veremez, inanamaz.
- Ağlayarak yas tutma sürecine girer.
- Yemek yiyemez, uyuyamaz, insanlarla konuşmak istemez.
- Çevreye ilgi azalmış ve dikkat toplama güçleşmiştir.
- Uyku düzensizleşmiştir ve kaybedilen kişi veya nesne ile ilgili rüyalar sıktır.
- Kişi kabusla uyandığında yaşadıklarının gerçek veya rüya olup olmadığını anlayamaz.
- Duygularını kontrol edemez.
- İlişkileri bozulur, iletişim sorunları yaşar.
Yaşanan olayın yarattığı travma etkisinin ortadan kaldırılması hedeflenir. Olayın bağlamı değerlendirilir, kişiye özel bir program hazırlanır çünkü her yaşanan aynı olay her farklı insanda farklı sonuçlara sebep olmaktadır. Hazırlanan bu programla tüm duygular yaşanır sağlıklı bir anlam kazanır.